Kraków – plac św. Ducha
Z placem św. Ducha związane są dzieje krakowskiego szpitalnictwa, wyprzedzającego założenie pierwszego szpitala Paryża: w r. 1220 powstaje pierwszy szpital na Prądniku (dziś — Białym) obsługiwany przez zakon kanoników regularnych de S. Spiritu, zwanych popularnie duchakami. W roku 1244 przeniesiono ten szpital na plac św. Ducha. Kompleks cennych architektonicznie budynków przetrwał do lat 80-tych ub. wieku i na skutek uchwały Rady Miejskiej uległ zburzeniu, przygotowując miejsce pod nowy teatr.
J. Matejko, który własnym kosztem chciał ratować stary budynek zabytkowego szpitala, na znak oburzenia pod wpływem decyzji krakowskich „burzymurków“, zrzekł się obywatelstwa honorowego miasta, pisząc do Rady Miejskiej m. in.: „oby kiedyś w ostatniej godzinie zastali Chrystusa Pana miłosierniejszego dla siebie, niż oni okazali się i okażą jeszcze względem czcigodnych murów starego szpitala″.
W dalszych wiekach powstają szpitale: scholarów, św. Rocha, o wiele później szpital św. Sebastiana dla chorób zakaźnych (1528 r.), szpital Braci Miłosierdzia (1609). W roku 1679 powstaje tzw. dom Szalonych — szpital dla umysłowo chorych, a w 1714 r. — szpital SS. Miłosierdzia przy ul. św. Jana.
W dobie Oświecenia powstaje z inicjatywy ks. Hugona Kołłątaja — szpital św. Barbary, zwany akademickim, w gmachu pojezuickim przy kościele św. Barbary na Małym Rynku. Była to pierwsza klinika w Polsce, w której słuchacze medycyny wprawiali się praktycznie w wykonywaniu swego zawodu. W roku 1788 powstaje nowy „szpital jeneralny“ p. w. św. Łazarza na Wesołej (dziś Kopernika). W dalszym rozwoju krakowskie szpitalnictwo przejęło część ulicy Kopernika, budując i urządzając tam nowoczesne, specjalizujące się już zakłady.
Z dawnych budynków poszpitalnych zachowało się kilka, przerobionych i odnowionych. W budynku znajdującym się obok kościoła św. Krzyża mieści się Ośrodek Zdrowia. Następny — spełnia funkcję rekwizytorni teatralnej, zaś trzeci, łączący się z ul. Szpitalną — dom Pod Krzyżem służy jako siedziba Dyrekcji Muzeum Historycznego m. Krakowa. Budynek z XV w. ma piękną renesansową oficynę, odsłoniętą dziś, po zburzeniu budynku dawnego dworca autobusowego. Na parterze domu Pod Krzyżem powstaje powa placówka muzealna Muzeum Historii Teatru.
Teatr im. J. Słowackiego. W latach 1891—1893 projektuje architekt Jan Zawiej ski na placu św. Ducha teatr, wzorowany na budynku Wielkiej Opery Paryża.
Teatr im. J. Słowackiego, obchodzący 60-cio-lecie swego istnienia (w 1953 r.), odgrywa w pewnym czasie przodującą rolę w historii sceny polskiej. Na jego deskach wystawiono po raz pierwszy „Wesele” Wyspiańskiego i „Kordiana” Słowackiego. Wielcy aktorzy i wielcy organizatorzy polskiego teatru, jak Pawlikowski, Koźmian, Solski, stali na czele tej instytucji i na jej scenie przyswajali naszej publiczności tak polską, jak i europejską twórczość dramatyczną.
Na froncie budynku teatralnego znajduje się grupa symbolicznych rzeźb, z pełnym wdzięku „Zaproszeniem do tańca“ Mieczysława Zawiejskiego. Przed teatrem — popiersie ojca polskiej komedii — Aleksandra Fredry, dłuta Cypriana Godebskiego.
Funkcję kurtyny spełnia obraz Henryka Siemiradzkiego, ofiarowany dla teatru, przedstawiający w symbolicznej formie, w szeregu barwnych scen, różne rodzaje sztuki teatralnej.
Za kulisami znajduje się słynna garderoba wielkiego aktora, reżysera i dyrektora teatru — Ludwika Solskiego. Ściany jej, przyozdobione przez wielu sławnych artystów rysunkami i malowidłami, były odnawiane po zniszczeniach, dokonanych w czasie najazdu hitlerowskiego.
